Terug naar hoofdmenu
Vorige Entr'acte
Volgende Entr'acte
Archief Entr'actes
Na al die storingen op mijn computer - wel natuurlijk door mijn eigen stomme schuld -
kan ik eindelijk weer eens wat zeggen. Bij voorbeeld dit: dat die Nijmeegse hoogleraar
vergelijkende empirische theologie Hans van der Ven er gisteren in de NRC lelijk naast zat.
Hij heeft het over de politiek-correcte opvatting dat "iedereen altijd voor zijn mening
moet kunnen uitkomen, welke die mening ook is, welke persoon of bevolkingsgroep
er ook mee gekwetst wordt (...)". Hij laat die uitspraak een beetje hangen.
Hij treedt er niet tegen in het geweer zoals hij zou moeten doen. Je moet tot zowat het einde
van zijn stukje wachten om erachter te komen dat hij toch niet geheel foute ideeën huldigt
in de kwestie. Wat namelijk aan de orde zou moeten komen in de zaak van de vrijheid
van meningsuiting is de pincipiële vraag: wat is een "MENING"?
Kun je zeggen dat iemand een mening uitspreekt waneer hij zegt dat jij een grote
boerel.l bent? Of een "gluipkop" "for that matter"? Ik zou zeggen: evident niet.
Een mening is iets met een rationele status. Als aan iemand een invectief wordt toegevoegd is de
vraag: "Is dat uw mening?" even misplaatst als wanneer dat als antwoord wordt gegeven
op de uitspraak "Ik hou van jou". Zodra er eerder gevoelens, attitudes, waarderingen
en andere sentimentele dingen worden uitgedrukt die niet de ratio, de redenering, het denken
tot achtergrond hebben, kan van geen "mening" sprake zijn. Gedachten, denkbeelden,
meningen gaan altijd over abstracte dingen. Je kunt geen mening hebben over iets voor zover
het uniek is. Een mening betreft altijd een categorie, zo bijvoorbeeld wanneer je zegt
dat bepaalde gedragingen strijdig zijn met bepaalde opvattingen over wat hoort of niet hoort
in de maatschappij. Meningen kunnen daarom ook nooit beledigend zijn, want ze kunnen eenvoudig
geen betrekking hebben op iemand als individu. Je kunt wel van mening zijn dat iemand door dit
of dat gedrag de goede orde in de samenleving bedreigt, maar een uitspraak daaromtrent
moet om een mening genoemd te kunnen worden ofwel een objectieve vaststelling zijn omtrent
persoonlijke fouten - en moet dan eventueel binnen een juridisch kader aan de orde komen -
ofwel in algemene termen en dus zonder enig persoon te raken aan de orde gesteld worden.
In beide gevallen is de mogelijkheid
van "belediging" uitgesloten. Aan de zijde van het subject (degene die gebruik maakt
van de vrijheid van meningsuiting) zijn uitlatingen over individuele personen als zodanig
uitgesloten, omdat hij zich om vrij te zijn tot meningen dient te beperken. En aan de kant van personen die zich
eventueel herkennen bij de abstract geformuleerde bezwaren of kritiek bestaat geen recht
om zich beledigd te voelen. Je hoeft Van Dale niet dikker te lezen dan hij is. Daar staat gewoon:
belediging, kwetsing, aanranding van iemands eer of goede naam; uiting waarmee men
iemand beledigt. Dat wil dus zeggen: waarmee men iemands eer of goede naam aanrandt.
Het komt in onze samenleving vaak voor dat personen zich huilerig bij de rechter melden
wanneer er bepaalde algemene uitspraken worden gedaan. Krol heeft dat wel eens gedaan toen de
paus iets had gezegd, meen ik me te herinneren. Maar zolang de paus niet begint te schelden
tegen een of ander individu of individuën kán hij niet eens beledigend zijn.
Zeg je tegen iemand
"Jij bent een moslim" dan is dat - zolang dat duurt want zulke woorden nijgen ertoe
na enige tijd tot scheldwoord te worden - niet meer
dan een volstrekt overbodige, ware of onware, uitspraak. Wanneer je overgaat tot kwalificerende
aanduidingen of uitspraken die uiteraard op één persoon (of een aantal personen) in de discussiewereld van het
moment betrekking hebben, dan is er typisch geen sprake van een (rationele) mening maar van
een sentiment. En dat valt niet onder de vrijheid van meningsuiting.
Het gebruik van "geiteneukers" en dergelijke moet dus aan Van Gogh niet toegestaan worden
op grond van het recht op vrije meningsuiting. Het is geen mening, het is een kwalijk scheldwoord.
Je moet van de andere kant natuurlijk niet beweren dat hij daardoor de moord over zich heeft
afgeroepen of die heeft uitgelokt, want daardoor wordt impliciet geponeerd of erkend dat zoiets met
redelijkheid na zulke teksten verwacht kan worden. En dat gaat mij wat ver.
Het heeft niets te maken met het recht op vrije meningsuiting. Het is gewoon schelden.
Jan van Bakel, 5 november 2004
janvanbakel.nl
Reactie? Bericht: jan.van.bakel@gmail.com.
Terug naar boven
