Sprekend Els Borst

Vorige Entr'acte
Volgende Entr'acte
Terug naar Archief Entr'actes
Terug naar hoofdmenu.

Zo in het algemeen had ik weinig moeite met de opmerkingen over Een nihilistische troonrede van René Zwaap in de Groene Amsterdammer (23 september 2000). Maar wat denkt u van deze passage: Zo erg als Els Borst, minister van Volksgezondheid, het een tijdje geleden maakte ("Nederlanders moeten weer leren sterven") werd het in deze troonrede nog net niet, maar alles getuigde evengoed van het bijna nihilistische gebrek aan ambitie dat zich van de ploeg van Paars heeft meester gemaakt. Het is een typisch voorbeeld van het ter sprake brengen van een klein stukje oud zeer in het achterhoofd van de auteur, want een paard kan zien dat het geen enkele informatieve waarde heeft over die troonrede. Zwaap neemt de gelegenheid te baat om lucht te geven aan zijn afschuw over een uitspraak die hij, sprekend over het nihilisme dat hij in de troonrede aantreft, thans ook interpreteert als een bijna nihilistisch gebrek aan ambitie. Bijna nihilistisch zegt hij, bang dat iemand hem aan zijn uitspraak zal willen houden. Maar hij heeft er deze keer niets van begrepen. Wel voor mijn part van die troonrede - en daar was hij dus beter maar bij gebleven - maar niets van die uitspraak van Els Borst. Laat ik trachten hem van zijn domme waan te genezen.

Els Borst zegt dus Nederlanders moeten weer leren sterven. Dat is een aforistische verwijzing naar een hedonistische cultuur die in onrustbarend tempo bezig is zijn greep op onze maatschappij te versterken. Het voornaamste kenmerk ervan is een algehele blindheid voor de beperkingen van het menselijk levenslot en het ontbreken van ieder besef dat een mens tenslotte het geluk slechts vindt als hij in staat is dat lot onder ogen te zien en te aanvaarden. Ik heb eens ergens een protest-tekst geciteerd gezien, in grote letters op een muur gekalkt: Wij eisen geluk. Er zijn zelfs zieken die menen dat zij recht hebben op andermans organen. Natuurlijk moet iedereen alles in het werk stellen om voor zijn medemens leven en geluk te verzekeren, maar die plicht schept voor niemand een recht, zelfs niet het recht om die plicht voor iemand anders dan zichzelf te formuleren. En het getuigt van heel weinig wijsheid te menen dat alles moet kunnen en dat wij eisen mogen stellen.

Zoiets hoeft typisch niet meer uitgelegd of nader geargumenteerd te worden op een dag dat de TV aandacht schenkt aan het toneelstuk dat gewijd zal zijn aan Annemarie Grewel. Toegegeven moet worden dat enig optimisme over onze beschaving toch nog mogelijk is wanneer blijkt hoeveel respect er bestaat - en kennelijk niet alleen bij haar directe omgeving - voor haar indrukwekkende moed tot aanvaarding van haar lot en haar dood. Zoiets, René, bedoelde Els Borst als u het mij vraagt.

Jan van Bakel, 22 september 2000
janvanbakel.nl

Terug naar boven

Reactie? Bericht: jan.van.bakel@gmail.com.