Een prof in nood

Vorige Entr'acte
Volgende Entr'acte
Terug naar Archief Entr'actes
Terug naar hoofdmenu.

Drempelvrees voor oude tekst zet Marita Mathijsen, hoogleraar voor historische letterkunde (denk ik dat ze is) boven haar opstel in de NRC (W&O, 11-11-2000). Het staat op de plaats waar o.a. Vincent Icke altijd schrijft en de lezer moet dus goed opletten. Je denkt misschien dat het gaat over de armzalige toestand waarin de studenten Nederlands tegenwoordig verkeren - samen met veel andere overigens - die eenvoudig niet meer naar een oude tekst te branden zijn, maar als puntje bij paaltje komt gaat het over de docent. Heel subtiel. Ze spreekt over het probleem dat zich voordoet als je tegenwoordig een oude tekst moet uitgeven: moet je herspellen of zelfs hertalen voor de lezer? Een van de problemen is bv. het woord ransel in een tekst van Jacob van Lennep. Zelf meende zij dat je zo'n woord tegenwoordig nog wel mag gebruiken, dat je daar de kinderen geen ellende mee bezorgt moet u begrijpen. Maar mijn studenten lachten mij uit. Nou vraag ik je toch...

Eens was ik een tegenstander van het aanpassen van historische teksten aan moderne lezers, luidt de eerste zin. En dan weet je het meteen: weer zo iemand die het loodje legt, niet voor de gebrekkige kennis van een student die met ambitie en nieuwsgierigheid zijn eerste stappen zet op een wetenschapsgebied dat hij eindelijk, na al die jaren van kinderachtigheid en onzin in het middelbaar onderwijs, mag betreden. Nee, was dat maar zo, want waar is het werk beter besteed dan voor de leergierige en belangstellende. Zij gaat ten onder voor de platheid die zich uitdrukt in een smalend gelach. Meer zeg ik er niet van.

Maar terug naar dat herspellen en hertalen. Herspellingen raken alleen de uiterlijke verschijningsvorm van de woorden, hertalingen raken ook de inhoud, zegt de auteur. Zeer juist. Al moet je er even bijweten dat sommige herspellingen ook de inhoud raken, zoals die gevallen vlaggenschip en ruggengraat, die de taalgebruiker in zijn enkelvoudservaringen frustreren. Maar de docente heeft het loodje gelegd: Nu denk ik dat een luie lezer beter is dan geen lezer. Een luie lezer. Je zou toch moeten weigeren ook maar één enkel college te geven voor een luie lezer. Je zou toch willen dat er wetten waren om iemand te verbieden uit anderen hoofde dan een diepgewortelde culturele belangstelling ook maar één enkel college te volgen. En het zijn niet alleen de luie lezers die de collegebanken vullen, het zijn ook de redacteuren van de reeks historische-tekstuitgaven. Herspelling is voor hen richtlijn. Over wetenschap gesproken en over drempelvrees voor oude tekst. Ik heb me tenslotte toch maar geconformeerd aan de richtlijnen van de uitgever en een herspelde versie ingeleverd. Het lijkt mij een beetje teveel op de bekentenis van die vier jongens in Belgrado.

Het stuk eindigt met: Er komen steeds meer lezers met drempelvrees voor een oude tekst. Kennelijk omdat de hoogleraren hen daarin halfslachtig voorgaan.

Jan van Bakel, 12 november 2000.

janvanbakel.nl

Terug naar boven

Reactie? Bericht: jan.van.bakel@gmail.com.