Rouwbeklag

Vorige Entr'acte
Volgende Entr'acte
Terug naar Archief Entr'actes
Terug naar hoofdmenu.

Het rouwbeklag van mensen bij rampzalig sterven, of het nou gaat om individuele doden of om slachtoffers van grootschalig onheil, speelt zich altijd af in de openbaarheid en dus in de media. Zonder openbaarheid is het zinloos. Alle culturen hebben hun eigen vormen die juist door hun eigenaardigheid eigenaardig worden gevonden door buitenstaanders. Die staan er met geslagenheid en vruchteloze pogingen tot begrip naar te kijken: het slaan op de borst, het verscheuren van kleding, het roepen, het schreeuwen vaak. Of ze lezen al die rouwadvertenties, groter in aantal naarmate de gestorvene van grotere maatschappelijke betekenis is of op afschuwelijker wijze om het leven is gekomen. Want ook dat lezen van advertenties gebeurt door de buitenstaander. Er is een zekere vorm van voyeurisme voor nodig om al die kolommen te lezen. Zoeken naar sprakeloosheid en ontzetting. Voelend aftasten hoe erg het is. Het is niet zich wentelen in andermans verdriet, het is kijken in de muil der verschrikking. Je vraagt je soms wel af voor wie die betuigenis van verdriet nou functioneel is, maar dat is een irrationele vraag. Of liever juist een rationele opstelling. De functionaliteit bestaat alleen in de sprakeloze ervaring van die verscheurdheid door de ellende. Rouwbeklag geeft een culturele gestalte aan het leed.

Onze moderne beschaving, die als hoogste doel heeft gekozen de verwezenlijking van het zelfconcept binnen de maatschappelijke entourage, beseft dat het leed en de ellende een bedreiging inhouden voor het individu dat die ondergaat. Het kan je leven in elkaar doen storten. Het kan alles onmogelijk maken wat je de moeite vindt na te streven. Je kunt de dode niet missen want die was deel van je eigen leven. Maar toch zul je dat gemis moeten overwinnen zodanig dat het je niet meer schaadt, dat je weer jezelf kunt zijn. Dat je het hebt overwonnen. Dat je het hebt verwerkt. Sociaal-psychologische ondersteuning - en conditionering - staan klaar om u op te vangen, te ondersteunen, en op langere termijn om u het leed te doen verwerken. Cynisch gesproken betekent dat de verplaatsing van de slachtofferrol van de dode naar de achterblijver.

De bevestiging voor dit alles vond ik dezer dagen in een reeks rouwadvertenties bij een plotseling overlijden door een verkeersongeval. Slechts twee keer werd de familieleden veel sterkte gewenst om dit grote verlies te dragen maar overigens sprak men van veel sterkte bij het verwerken van dit verlies. Verwerkt is het verlies als men er niet meer onder lijdt, als de afwezigheid van de dode deel is geworden van de triviale werkelijkheid die langs je heen gaat en je niet beroert. Ik zou het niet durven uitspreken tegenover mensen in verdriet. Ook schrok ik toen ik las dat zijn humor en vriendschap voor iemand thans zijn verworden tot herinneringen die wij koesteren in ons hart. Die zijn toch onvergankelijk? Hoe zouden die kunnen verworden?

Eigenlijk is er niets beters dan Bye-bye allerliefste Nonno.

Jan van Bakel, 5 juli 2001.
janvanbakel.nl

Terug naar boven

Reactie? Bericht: jan.van.bakel@gmail.com.