Terug naar hoofdmenu
Vorige Entr'acte
Volgende Entr'acte
Archief Entr'actes
Daar belt mij een vriend op die zegt: weet je wat Strawinsky gezegd heeft over muziek?
Ik zeg: nou? Dat die muziek helemaal niets uitdrukt. Dat die gewoon laat horen hoe ze klinkt en
dat is het. De muziek van de Kaffeecantate verschilt niks van die van bijvoorbeeld de Matheuspassion.
Het gesprek duurde natuurlijk nog wat door, maar hiermee was over die
muziek het zwaarstwegende wel gezegd. Ik heb er weer heel wat tijd aan besteed die beide
heren tegen elkaar af te wegen, hem, Strawinsky (1882 - 1971), en Arthur Schopenhauer (1788 - 1860).
Het ligt natuurlijk
een beetje voor de hand de werelberoemde componist en vernieuwer van de muziekhistorie
in deze materie wat hoger aan te slaan dan de filosoof, die zo wereldschokkend kan zijn op zijn vakgebied als je
maar wilt, maar die over muziek weinig anders dan iets amateuristisch naar voren kon brengen, hoe goed hij
ook allerlei detailstudies over muziek gelezen moet hebben.
En zeker ook is het een beetje een oubollige gedachte dat muziek op een of andere manier over
gebeurtenissen in de geschiedenis spreken zou, gebeurtenissen van welke aard dan ook.
Ook al beluisteren we graag onweer en vogeltjes in Beethovens zesde symfonie, daartoe
aangespoord trouwens door de titels van de vier delen.
Dat moet, volgens Strawinsky, even onzinnig zijn als menselijke smart of vreugde te associëren met
wat een orkest laat horen. Wantrouw dus de tranen van die man in Moskou die aanwezig was bij het
eerste optreden van de uit den vreemde teruggekeerde Vladimir Horowitz (24-12-1986).
Of was er wel droefheid in die man, en eventueel in die muziek, misschien een "muzikale" droefheid?
En was dat een eigenschap van de klanken van de muziek en associëren we die ten onrechte met iets wat
erop lijkt: menselijk verdriet veroorzaakt door omstandigheden en gebeurlijkheden in het leven?
Of mag je bij muziek werkelijk alleen maar spreken over geluidsfrekwenties, amplitudes, luchttrillingen,
ritme, tempo, enzovoort? Hoe moet je dan die commentaar begrijpen die je dezer dagen weer uitvoerig
hoort vertolken bij wat de kandidaten laten horen op dat muziekconcours in België?
Hoe kun je omtrent muziek waarderingen koesteren, als je geen andere criteria mag hanteren dan die welke
in termen van klanken en ritmes formuleerbaar zijn? Klanken en ritmes zijn er toch sowieso, dus wat is dan
het verschil? Persoonlijk vind ik die vioolsolo van Vivaldi in zijn Quattro Stagioni zo schitterend
- ik bedoel de eerste 5 minuten van het Allegro non molto van de Zomer - omdat je dat
instrument zo overtuigend hoort argumenteren in gedragen volzinnen.
Juist zoals dat ook het geval is met de Allemande van de
zesde suite voor cello van Bach, niet in de vertolking van Anner Bijlsma (want die is slecht,
zoals hij later zelf heeft toegegeven) maar in die van Mischa Maisky.
Om kort te gaan, ik vind het onzin dat muziek niets zou uitdrukken dan zichzelf. Dat is iets wat ik waardeer
in een boom, een landschap, of een bergmeer. Ook bij een hagedis tussen de hete Franse stenen wil ik daarmee
genoegen nemen. Maar niet bij iets wat een mens maakt. Het kan niet anders of hij legt daar iets van zichzelf
in. Hij brengt dat tot uitdrukking en ik versta het als iets van mijzelf en kan daardoor tot tranen geroerd
zijn. Waarom zou dat bij een roman van Walschap iets anders zijn dan bij de late Schubert?
Sorry dus, Strawinsky. Als je bedoelt dat de muziek toch altijd weer precies iets anders uitdrukt dan wij
denken - of dachten -, dat is best. Daarom hou ik ook niet op er opnieuw naar te luisteren. Zoals ik ook
Couperus herlees en zelfs het Fregatschip Johanna Maria. Laat mij dan maar zo simpel zijn.
Jan van Bakel, 6 juni 2003
janvanbakel.nl
Reactie? Bericht: jan.van.bakel@gmail.com.
Terug naar boven
