Terug naar hoofdmenu
Vorige Entr'acte
Volgende Entr'acte
Archief Entr'actes
Thijs Wöltgens had er in De Groene van deze week
(16 augustus 2003, 16-17) maar twee bladzijden voor nodig,
maar hij wist in dat kleine bestek de plank toch grondig mis te slaan.
Een gewichtig artikel, dat zich als zodanig manifesteert doordat het breed in twee
kolommen per pagina is gezet. Ik geloof dat ik het helemaal begrepen heb. Op die
illustratie van Milo na dan, maar ja, die staat ook op z'n kop. Het opstel heet
Theologie van de leunstoel, een suggestie - als ik het goed begrijp - dat het allemaal
maar een beetje gemakkelijk-weg wordt gezegd. En dan gaat het natuurlijk over dat debat rond het
ietsisme. U hebt het natuurlijk allemaal wel gevolgd. Wat Wöltgens in het midden
brengt komt erop neer dat de moderne Hollandse wijsgerige stroming onder die naam
volgens hem niet de
afkeer en de afkeuring verdient die ze door al die rationalisten krijgt toegemeten.
God is niet niks luidt de slotconclusie, en dat komt rechtstreeks op die
ietsisten d'r kredietzijde. De voornaamste grond voor die gevolgtrekking is
Wöltgens gedachte dat er een absolute waarheid moet zijn, wat op
zijn beurt voortvloeit uit de evidentie dat iedereen het met iedereen erover eens
moet zijn dat het niet kan zijn dat er
geen waarheid bestaat. Voelt u 'm? Wat een vondst, nietwaar?
Ik ga nou niet het hele betoog van Wöltgens voor u draad voor draad ontrafelen om u
precies te laten nagaan hoe het in zijn hoofd toegaat wanneer hij in die leunstoel zit.
Beter pluk ik wat kleine bloempjes. Bijvoorbeeld dit:
Het agnosticisme heeft het zoeken naar de waarheid opgegeven: we zien wel wat er
uiteindelijk uitkomt. Wöltgens woont in een wereld die ergens - maar we weten natuurlijk
niet precies wààr - de waarheid herbergt. De ietsisten willen die nog wel zoeken en vinden,
maar de agnosten keren zich vol afschuw af. We zullen later wel eens zien, denken die.
Wat Wöltgens kennelijk niet weet is dat alles wat er bestaat wel werkelijkheid is, maar
geen waarheid. Wie gaat hem eens vertellen dat "waarheid" een eigenschap is van een
bevinding of uitspraak van een menselijk wezen, en niets anders of meer dan dat.
"Absolute waarheid" is dus per definitie een onzinnig concept.
De agnosten weten wel dat de ratio een zodanig ontoereikend gereedschap is dat we moeten
vrezen dat we nooit van onze raadsels verlost zullen worden. Ze zijn er evenwel mordicus
tegen dat iemand de indruk wekt dat er betere instrumenten zijn dan je goeie gezonde
verstand, intelligentie en denkvermogen om tot acceptabele uitspraken te komen.
Iets waar agnosten zich absoluut niet aan schuldig maken is het overschatten van de
betekenis van de menselijke ratio. Dat is een armoedig instrument, maar iets beters
hebben we niet.
Het ietsisme heeft aleen zin, zegt Wöltgens, als je gelooft dat er een waarheid is.
Een waarheid wel te verstaan die buiten het bereik van onze intellectuele vermogens
ligt. Ziet u wat we Thijs Wöltgens dus aan het verstand moeten peuteren? Dat de enige plaats van oorsprong
van enige waarheid onze intellectuele vermogens zijn. En dus niet onze onderbuik, onze hoed
of onze leunstoel. En misschien kan hij dan daarna eens proberen uit te leggen wat dat woordje
er betekent in een zinnetje als ik geloof dat er iets is. Als dat volgens hem
niet is tussen al datgene tezamen en in z'n totaliteit wat er (!) allemaal bestaat, wat is het dan?
Jan van Bakel, 17 augustus 2003
janvanbakel.nl
Reactie? Bericht: jan.van.bakel@gmail.com.
Terug naar boven
