Terug naar hoofdmenu
Vorige Entr'acte
Volgende Entr'acte
Archief Entr'actes
Warna Oosterbaan, socioloog, hoogleraar en redacteur van de NRC, schrijft vandaag in de krant
een stukje over de ellende bij het openbaar bestuur die het gevolg is
van trubbels met ICT (NRC 2-7-'08, 1). De titel is Overheid verwacht en eist te veel van haar computer.
Die titel doet misschien verwachten dat uitgelegd zal worden wat zij dan precies eist en waarom dat
teveel is, maar daarin wordt de lezer teleurgesteld.
Het betoog vangt aan met signalering dat er een demonstratie is geweest van psychotherapeuten die
"wegens automatiseringsproblemen" al een half jaar bepaalde betalingen niet ontvingen.
Dat is natuurlijk maar een voorbeeld. Zelf had ik liever uitgelegd gezien wat er is
misgegaan met het veiligheidssysteem in de tunnel bij Roermond, maar misschien krijgen we
dat nog een keer, zij het wellicht niet via een hoogleraar-socioloog.
Al gauw komt de vraag: waarom gaan er zoveel projecten mis? Ze krijgt 3 antwoorden:
1. Omdat we er teveel van verwachten (alles is immers zo ingewikkeld).
2. Spraakverwarring tussen beslissers en automatiseerders. De eersten denken dat ICT een wondermiddel
is, maar de de laatsten weten dat het allemaal niet zo mooi verloopt als we denken.
(Dit laatste kan alleen betekenen dat ze weten dat ze broddelwerk maken of dat iets bepaalds
wat ze zouden kunnen willen niet kan. Een onzinnige gedachte).
3. Er wordt geëist dat de oplossing voor 100% werkt.
Een berg onbegrijpelijkheden. Omdat er teveel van wordt verwacht?
Wat verwacht de beslisser dan wel? Iets waar hij met de automatiseerder over heeft gepraat en wat deze laatste
niet heeft ontzenuwd of verworpen? Of iets wat hij geen naam kan geven en waarover dus niet
in termen van programmatuur kan worden gepraat? Het kan toch niet de automatiseerder
zijn die iets van zijn werk verwacht wat onmogelijk is?
Iets programmeren wat misschien niet kan?
Het moet dus gaan over verwachtingen van de beslisser.
Maar als je als domme beslisser een of andere wens hebt kun je toch makkelijk even aan de automatiseerder
vragen of het kan?
Als de automatiseerder die beslisser niet begrijpt kan hij natuurlijk niet anders dan hem nadere vragen
stellen. Pas als hij met een beslisser te doen heeft wiens kennis zo tekort schiet als die van Kok -
weet u nog wel: die van die muis - dan is het land werkelijk in last.
Van "teveel verwachten" is dan natuurlijk nog geen sprake, eenvoudig omdat het de beslisser
ontbreekt aan de noodzakelijke kennis om te kunnen zeggen wat hij precis wenst
Teveel verwachten? Volslagen ondenkbaar. Iets anders is het of er onzin wordt gepraat.
Maar welke automatiseerder durft dat tegen een beslisser te zeggen? Zoals een kind tegen Kok?
Derde oorzaak: er wordt geëist dat alles voor 100% werkt.
Vanzelfsprekend toch? Toch volslagen logisch en noodzakelijk, zodra
de discussie tussen beslisser en automatiseerder is afgerond?
Alles wat exact is van hetgeen door de beslisser wordt verlangd kan geprogrammeerd worden.
Misschien ondervindt de automatiseerder wat moeite om de beslisser het een of ander uit te leggen,
maar hij deugt niet voor zijn vak als hij zo'n man als Kok niet op zijn vingers tikt.
Teveel verwachten? Onzin dus.
Ik denk dat het met de moeilijkheden die kennelijk ergens zijn gerezen allemaal erg eenvoudig ligt.
De beslisser voelt zich niet verplicht tot,
ja zelfs is te goed voor, het uitspitten van een hoop details. Dat moet, denkt hij, die werker in het veld
maar opknappen. Hijzelf kan zich niet met details bezighouden.
En hij matigt zich achteraf dus volkomen ten onrechte aan kritiek te oefenen op het geleverde product.
De automatiseerder op zijn beurt is ook niet zuiver op de graat.
Hij bouwt misschien iets zonder het tot in details te testen of maakt zelf keuzes die eigenlijk
aan de beslisser toekomen. Dat zal immers - denkt hij - wel aan de orde komen later, wanneer die zeurpieten
eindelijk eens echt naar het product gaan kijken.
Kortom, een hoop onzin of, op zijn gunstigst, misverstand. En, over die tunnel bij Roermond:
wat is daar allemaal gerotzooid? Je kunt alles toch van te voren analyseren en correct ontwerpen?
Als dat niet eerder kon, dan kan het nou toch ook niet meer? En als het wel kon, waarom is het dan niet gedaan?
Het is gebruikelijk dat ontwerpers van software uitdrukkelijk en veelvuldig laten weten dat ze geen
enkele verantwoordelijkheid nemen voor hun product. De gebruiker werkt dus geheel voor eigen risico.
Ik veronderstel dat zoiets niet geldt voor op bestelling gebouwde programmatuur.
Maar dan moet de beslisser zich natuurlijk wel gedetailleerd en precies uitspreken over wat hij wil.
Wie dat niet kan vervult ten onrechte een functie als beslisser.
En voor de automatiseerder moeten we een beroepseed uitdenken.
Jan van Bakel, 3 juli 2008
janvanbakel.nl
Reactie? Bericht: jan.van.bakel@gmail.com.
