Terug naar hoofdmenu
Vorige Entr'acte
Volgende Entr'acte
Archief Entr'actes
Zoals zovaak word ik weer eens gedwongen onzin te bestrijden.
Te beginnen met beschrijven natuurlijk.
Het gaat om de opkomst van een nieuwe mode
in taalgebruik. Omdat het woordje "ja" ermee te maken
heeft moet ik eerst iets zeggen over de figuur luidende "Maar ja...",
meestal gebruikt na mededelingen over een hoop ellende.
Iedereen kent het maar het is moeilijk te bepalen wat "ja" hier precies betekent.
Je zegt het wanneer iemand iets van je heeft moeten aanhoren dat jijzelf misschien niet
direct kunt beoordelen in al zijn consekwenties. Een soort slag om de arm dus.
Het betekent iets als: "Hoewel, ik weet het eigenlijk zelf niet".
Het gebruik van "maar"
lijkt niet problematisch, want het geeft aan dat wat volgt
in een gespannen verhouding staat tot wat voorafging.
De betekenis van "ja" is echter raadselachtig. Er kan
geen bevestiging mee bedoeld worden, want dan zou er iets als "dat is zo"
in de plaats gezet moeten kunnen worden. En dat gaat niet.
Maar daar wilde ik het niet over hebben. Ik wil het hebben over een heel ander "ja",
dat ik zou willen kenmerken als het blaaskakende "ja". En om de zaak kort te houden:
het heeft als evenknie een blaaskakend "nee". Blaaskakend moeten we het noemen
omdat het geen enkele informatie draagt en dus door de toehoorder als louter wind gewaardeerd
moet worden. Om de lectuur van mijn uiteenzetting voor u niet al te uitputtend te maken
volsta ik met één citaat en wel met nee:
Jezus. Hij zingt en hij danst. En nee, het is niet uit de Bijbel.
(Hendrik Spiering, NRC -Boeken, 14 september 2012, pag 1).
En ja, het is inderdaad een taalvorm die uitsluitend uit wind bestaat.
En nee, je kunt niet ontkennen dat het stilistische armoede symboliseert.
Want ja, je kunt er iedere zin van elk betoog mee opsieren.
En ja, het komt in krantegebabbel hoe langer hoe frekwenter voor.
Jan van Bakel, 17 september 2012
janvanbakel.nl
Reactie? Bericht: jan.van.bakel@gmail.com.
Terug naar boven
P.S. Apropos krantegebabbel:
1. Zie de NRC Wetenschap dd. 10 oktober 2013 waar
Margriet van der Heijden haar steentje bijdraagt:
"Ja, het klopt met de verwachtingen" en
"dus ja, ik was er al vele jaren van overtuigd".
2. En zie weerom Margriet van der Heijden in de NRC van 26 oktober 2013 W4-W5:
"En ja, zegt hij met een lachje, zelfs dat is een versimpeling".
3. En diezelfde in diezelfde bijdrage:
"En ja, je ziet mensen ouder worden, dat ontken ik niet".
4. En ibidem eadem:
"En ja, zegt Price, wat tijd dan precies is, valt niet goed te zeggen".
en:
"En nee, het betekent zeker niet dat de kosmos is doorgrond".
5. En Michel Spel schaart zich in de horde in de NRC dd 2 december 2013 C3:
"En ja, zoals door iedereen al werd verwacht werd chef-dirigent Mariss Jansons ..." etcetera.
6. En zie nou eens: weerom Margriet van der Heijden in de NRC van 15 december 2013 W4:
"En ja, al die aandacht moet je daarna wel verwerken, zegt hij".
7. En nog weer een keer Margriet van der Heijden in de NRC van 28/29 december 2013 W11:
"En ja, dan valt te verwachten dat soms een deeltje uit die soep in de detectoren
zal opduiken".
8. Het houdt niet op. Nu weer Margriet van der Heijden in een passage waar
geen sprake is van enige discussie in de NRC van 4/5 januari 2014 W12:
"Ja, je kunt de datum op zijn Amerikaans schrijven".
9. Het zal wel niet meer te stoppen zijn. Thans sluit in de NRC van 7 januari 2014 Achterpagina 20
ook Frits Abrahams zich aan:
"En ja, ze had Wilders bewust niet afgeremd toen hij Pechtold beledigde maar ... enzovoort.
10. Stoppen? Wat zei ik? Maar wellicht vrouwelijk, want Annemarie Haverkamp sluit zich aan
in de NRC van 2 september 2014, Buitenland pag. 14.
"Ja, hij is tevreden ..." en "Nee, het ontwerp bevalt hem niet".
